1. Cánh chim én là hình ảnh luôn gắn liền với mùa xuân, mùa của yêu thương, ấm áp và hy vọng.

Chim én lại về. Mấy hôm nay có gió mùa Đông Bắc, cái lạnh len lỏi khắp các con phố nhỏ. Nhìn lên trời cao, bỗng xuất hiện những chấm đen, chấm trắng li ti. Những chấm đen, trắng ấy to dần, rõ dần thành hình chữ V đang bay lại gần. Hình chữ V nhỏ xíu thân thương ấy chính là những cánh én báo tin xuân. Đi theo những cánh chim bé nhỏ, đuôi chẻ hình mũi tên đang chao liệng trên tầng không ấy là cái Tết đang đến gần, thật gần. Vậy là sắp Tết rồi! Mùa xuân cũng theo cánh én dặt dìu trở về. Loài chim én bé nhỏ thân thương không bao giờ quên xứ sở tre xanh ấm áp đã vượt bao muôn trùng xa cách mang tín hiệu mùa xuân về với quê hương. Chim én là biểu tượng của mùa xuân.

Như có một chiếc đũa thần, mùa đông lạnh lẽo chạy trốn. Thế rồi, “Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay/ Hoa xoan lớp lớp rụng vơi đầy”. Thế rồi cây cối đâm chồi nảy lộc. Thế rồi đào thắm. Thế rồi mai vàng. Thế rồi chim hót véo von. Thế rồi “Lúa chiêm lấp ló đầu bờ”…

2. Những cánh chim bé nhỏ hiền lành ấy, hơn 200 năm trước đã “bay” vào Truyện Kiều của đại thi hào dân tộc Nguyễn Du (1766- 1820):

“Ngày xuân con én đưa thoi

Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi”

Hai câu thơ vừa diễn tả không gian mùa xuân náo nức, vừa diễn tả sự chảy trôi không ngừng của thời gian. Ngày xuân thấm thoắt qua mau, 90 ngày xuân tiết trời đã sang tháng Ba, tháng cuối cùng nhưng trên bầu trời khoáng đạt cao rộng, những cánh én vẫn rộn ràng chao liệng như “thoi đưa”.

Những cánh chim bé nhỏ ấy ta lại gặp trong bài thơ Tiếng hát con tàu của Chế Lan Viên:

“Con gặp lại nhân dân như nai về suối cũ

Cỏ đón giêng hai, chim én gặp mùa”

“Chim én gặp mùa” bởi mùa xuân là mùa của chim én. Én gặp mùa xuân để kết đàn, sinh sôi nảy nở. Chữ “gặp” đã diễn tả niềm hạnh phúc được hồi sinh, phát triển, trở nên tốt đẹp. Cánh én mùa xuân trong thơ Chế Lan Viên thật đẹp đẽ đáng yêu.

Trong bài thơ “Chim én gọi người” của tác giả Cao Văn Quảng, hai câu thơ:

“Sớm nay chồi biếc vươn trời

Mùa xuân

chim én gọi người cùng bay” lại cho thấy sức hấp dẫn kỳ diệu của mùa xuân. “Chồi biếc” thì “vươn” lên trời cao. Con én nhỏ thì “gọi người cùng bay”, cùng chao liệng trong không gian mênh mông. Thật náo nức và lãng mạn.

3. Trong hành trình của đời sống và sáng tạo nghệ thuật, loài chim én hiền lành không chỉ xuất hiện trong thi ca mà còn có trong những tác phẩm âm nhạc nổi tiếng của thế kỷ 20. Nhạc phẩm phải nói đến trước hết là bài “Mùa xuân đầu tiên”, một bài hát đặc biệt, được viết bởi một nhạc sỹ đặc biệt (Văn Cao, một trong những cánh chim đầu đàn của nền tân nhạc Việt Nam), trong một thời điểm đặc biệt (xuân 1976, mùa xuân hòa bình độc lập đầu tiên của dân tộc, giang sơn thu về một mối). Bài hát viết về mùa xuân, về đất nước, về tình yêu mở đầu bằng những câu:

“ Rồi dặt dìu mùa xuân theo én về

Mùa bình thường mùa vui nay đã về

Mùa xuân mơ ước ấy đang đến đầu tiên...”

Câu “Rồi dặt dìu mùa xuân theo én về” mở đầu 3 đoạn như một tiếng reo vui, hân hoan. Bài hát như “một dòng sông vui” và con én nhỏ xuất hiện ngay từ những khoảnh khắc “đầu tiên” thiêng liêng, xúc động ấy.

Khúc tình ca Mùa chim én bay, thơ Diệp Minh Tuyền, nhạc Hoàng Hiệp - lại là một ca khúc dạt dào, tha thiết, lãng mạn về mùa xuân của thập niên 80 thế kỷ trước. Tuổi trẻ, mùa xuân, tình yêu là chủ đề của thi phẩm và nhạc phẩm này. “ Mùa chim én bay” cũng là mùa của tình yêu. Trong sự giao hòa của đất trời vạn vật khi “Mùa chim én bay” cũng là thời điểm hòa điệu giữa hai tâm hồn và hai trái tim. Giữa một miền quê thanh bình, có cánh đồng lúa ngát hương, có cây cối đâm chồi nẩy lộc, có làn mây trắng yên lành và đặc biệt có “rợp trời chim én lượn”, “anh” cảm xúc về một “cánh én” khác:

“Em là cánh én mỏng chao xuống giữa đời anh

Cho lòng anh xao động thành mùa xuân ngọt lành”

Bài hát kết thúc bằng những câu hàm chứa triết lý:

“ Em về én lại xa mùa xuân không ở lại

Bên em anh gần mãi nên đời vẫn xuân trào”.

Quy luật của đất trời đắp đổi bốn mùa xuân, hạ, thu, đông. Cánh én nhỏ đến mùa đông cũng bay về phương Nam tránh rét và mùa xuân trở về. Mùa xuân rồi cũng trôi đi nhưng có một điều không thay đổi đó là tình yêu của em và anh. Có em bên anh thì cuộc đời mãi mãi là mùa xuân.

Nếu như trong ca khúc “Mùa chim én bay”, cánh én hiền lành ấy là nhân vật trung tâm mang lại tình yêu và hạnh phúc cho con người thì trong ca khúc “Tạm biệt chim én” của nhạc sỹ Trần Tiến con én nhỏ ấy cũng là “em” luôn chung thủy “đợi chờ” anh”:

“Tạm biệt chim én xưa tạm biệt những giấc mơ

… Đợi chờ con én những chiều xa rất xa”

“Em như chim bay xa giữa đồng xanh quê hương bao la

Tóc mùa xuân theo gió ru em, ru em bồng bềnh

Em như chim bay xa giữa đồng xanh quê hương bao la

Tóc mùa xuân theo gió ru em, ru em về quê hương”

“Anh như chim bay xa những đàn chim bay trong phong ba

Góc trời kia chim én thương ai, thương ai đợi chờ

Anh như chim bay xa những đàn chim bay trong phong ba

Góc trời xưa chim én thương ai thương ai đợi chờ ai”

Trong “Cánh én tuổi thơ” của nhạc sỹ Phạm Tuyên- một trong những ca khúc hay nhất dành cho thiếu nhi, cánh én ở đây lại mang một “phẩm chất” mới: én biết kết đoàn:

“Một cánh én nhỏ chẳng làm nên mùa Xuân

Rủ nhau én về theo làn nắng ấm dần

Thấy mênh mông xanh tươi bao sắc cỏ cây

Dệt mùa xuân với muôn ngàn tia nắng mới”.

Cánh én đó gắn với hạnh phúc, bình yên và ước vọng của trẻ nhỏ:

“Những cánh én chấp chới của mọi tuổi thơ

Những cánh én lấp lánh đầy nhạc và thơ

Em ước mong sao bầu trời chẳng đen bóng mây

Để ngàn chim hót để đàn én bay”

Những thi phẩm và nhạc phẩm về chim én ấy làm đắm say bao thế hệ độc giả và thính giả, lan truyền những cảm xúc tích cực: tình yêu thiên nhiên vạn vật, tình yêu con người và cuộc sống. Những cảm xúc ấy khiến nhân sinh quan của ta thêm tươi sáng, cuộc sống của ta tràn ngập niềm vui. Khi con người còn khát vọng, còn mong ước tình yêu, hạnh phúc, bình yên thì chúng ta càng thêm yêu, thêm trân quý cuộc sống hơn.