Đó cũng là sự chung tay đồng hành, tạo điều kiện của Ủy ban toàn quốc (UBTQ) Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam; sự phối hợp, giúp đỡ của các Hội chuyên ngành trung ương, các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể, tổ chức, cá nhân trong tỉnh đối với VHNT. Với mỗi 5 năm, một chặng đường đã lại trôi qua, và với các văn nghệ sỹ, đọng lại trên chặng đường đó là dấu chân của niềm đam mê, tình yêu và cả định mệnh, của mồ hôi lao động sáng tạo để cho ra đời những đứa con tinh thần nghiêm cẩn nhất. Phần lớn các tác phẩm, công trình đạt giải đều mang đậm bản sắc của đất và người xứ Đông, đóng góp xứng đáng vào sự phát triển chung của VHNT cả nước, được các tác giả gửi tham dự xét giải VHNT Côn Sơn – Hải Dương lần thứ VIII (Giai đoạn 2016 – 2020) này. 

Nhằm đánh giá, biểu dương tài năng, cống hiến của văn nghệ sĩ trong lao động nghệ thuật, đồng thời động viên khích lệ các văn nghệ sĩ tích cực vươn lên sáng tạo nhiều tác phẩm có giá trị, tái hiện vẻ đẹp của đất và người Hải Dương trong công cuộc xây dựng và phát triển, góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân, phục vụ đắc lực sự nghiệp đổi mAới của quê hương, đất nước, tại kỳ xét giải lần thứ VIII (Giai đoạn 2016 – 2020) này, Hội đồng xét và trao tặng giải thưởng đã tập trung đánh giá chất lượng và giá trị của các tác phẩm đặt trong đời sống xã hội của nó, đặc biệt là giá trị đối với đời sống xã hội của tỉnh Hải Dương.

Số lượng công trình, tác phẩm VHNT trong 5 năm qua là nguồn lực dồi dào, phong phú, tiền đề quan trọng khi Giải thưởng VHNT Côn Sơn - Hải Dương lần thứ VIII (Giai đoạn 2016 – 2020) diễn ra. Kết thúc thời gian thông báo, Hội đồng xét tặng Giải thưởng VHNT Côn Sơn - Hải Dương lần thứ VIII (Giai đoạn 2016 – 2020) đã nhận được 89 tác phẩm, cụm tác phẩm (nếu tính tác phẩm lẻ là 265 tác phẩm) của 79 lượt tác giả, diễn viên ở 10 loại hình VHNT: Văn xuôi; Thơ; Văn nghệ dân gian; Nghiên cứu lý luận phê bình; Văn nghệ thiếu nhi; Sân khấu (kịch bản, vai diễn); Âm nhạc; Mỹ thuật; Nhiếp ảnh và Văn nghệ Phát thanh truyền hình.

Đề cập đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, đề tài, chủ đề các tác phẩm dự giải thưởng lần này khá đa dạng, được chia thành hai mảng rõ rệt. Mảng thứ nhất là các tác phẩm, công trình tập trung khai thác sâu các giá trị văn hóa truyền thống, danh nhân, nhân vật lịch sử… Mảng thứ hai là các công trình, tác phẩm bám sát, phản ánh trực diện những vấn đề thời sự, nóng hổi trong đời sống chính trị, xã hội của địa phương và cả nước như: xây dựng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, con người mới; xây dựng đô thị văn minh hiện đại; nông thôn mới; bảo vệ chủ quyền biên giới, biển đảo; người lính và chiến tranh cách mạng; thiếu niên nhi đồng; phòng chống dịch Covid-19; đấu tranh phòng chống tội phạm và các thế lực thù địch...

Bằng đam mê, tài năng và trách nhiệm công dân, ở mỗi mảng đề tài, các tác phẩm, công trình đều thể hiện sự quan sát tỉ mỉ, chân thực, cái nhìn sẻ chia nhân văn, gắn với tinh thần yêu quê hương, đất nước, trách nhiệm của người văn nghệ sĩ trên mặt trận VHNT. Với suy nghĩ, thái độ tích cực, mang tính xây dựng, các tác giả đã chủ động phản ánh thực tiễn phong phú của đời sống vào tác phẩm có giá trị nội dung, nghệ thuật được công chúng đón nhận, để lại dấu ấn, có ảnh hưởng tới xã hội nói chung, đời sống văn hóa văn nghệ nói riêng. Phạm vi phát hành, phủ sóng của nhiều công trình, tác phẩm mở rộng cả tầm khu vực, toàn quốc và quốc tế, góp phần hướng công chúng tới các giá trị Chân - Thiện - Mỹ trong đời sống.

Tại kỳ xét giải lần này, chất lượng của tác phẩm, công trình được đặt trong tương quan giá trị với đời sống xã hội. Đây là yêu cầu chính đáng khẳng định giá trị thực chất của tác phẩm giữa sáng tạo VHNT với thực tiễn cuộc sống của văn nghệ sĩ, khẳng định, những tác phẩm sáng tác trong phòng máy lạnh không bám rễ vào đời sống cần lao sẽ không có giá trị đích thực. Minh chứng, trong 10 loại hình tham dự giải chỉ có 4 tác phẩm, công trình được trao giải A, trong đó 3 giải A thuộc về khối nghệ thuật với Nhiếp ảnh, Mỹ thuật, Âm nhạc và giải A còn lại thuộc về loại hình Văn nghệ dân gian.

Dự xét thưởng với 13 tác phẩm tiểu thuyết, truyện ngắn, ký, văn xuôi Hải Dương thể hiện sự chững chạc, kế thừa truyền thống của các cây bút thế hệ trước. Bên cạnh các tác phẩm của các cây bút đã được định danh ở nhiều kỳ giải trước như Khúc Kim Tính, Đỗ Thị Hiền Hòa, Vũ Tuyết Mây, Nguyễn Thanh Cải, Nguyễn Thu Hằng, Nguyễn Thị Bích thì giải thưởng lần này ghi nhận sự “trình làng” của một số cây bút mới như Nguyễn Sỹ Đoàn, Nguyễn Hải Yến, Trần Thúy Lành, Bùi Thu Hằng... Với những dấn thân trải nghiệm, nhiều góc khuất của hiện thực muôn mặt đời thường cả tích cực và tiêu cực được các cây bút văn xuôi khai phá. Phần lớn các cây bút đã nhìn hiện thực đời sống, các mặt tiêu cực của xã hội bằng con mắt khách quan hơn, có trách nhiệm hơn. Đề tài cởi mở, mạnh dạn dấn thân, lối viết phóng khoáng đã thể hiện khát vọng tìm tòi, khám phá, làm mới bản thân qua từng truyện ngắn. Tuy mức độ thành công khác nhau song mỗi sự tìm tòi, trải nghiệm của các tác giả đều đáng quý, đáng trân trọng. Nhưng để khẳng định tác dụng tới đời sống xã hội với văn xuôi Hải Dương có lẽ vẫn cần phải có thời gian. Điều đó lí giải, tại sao, có tác phẩm văn xuôi được đánh giá cao ở một số cuộc thi chuyên môn nhưng tại kỳ xét giải này lại chưa khẳng định được chỗ đứng chắc chắn là bởi điểm trừ khi tác phẩm đó đặt vào đời sống thực tiễn. Ở góc độ này thì thể ký, tiểu thuyết, dù số lượng tác phẩm khiêm tốn hơn song để lại dấu ấn khá tốt khi mang tới hơi thở về các vùng miền của Tổ quốc: vùng cao biên giới, miền Trung, miền Tây Nam Bộ và các địa danh, di tích lịch sử văn hóa, đất và người của các địa phương thuộc tỉnh Hải Dương. Đó là cả quá trình lăn lóc với thực tế, sự đào sâu cảm nhận, tìm tòi các chi tiết độc, lạ hấp dẫn của chủ đề, của vùng miền để tạo đắp thành tác phẩm dày dặn về nội dung, đa dạng về chi tiết, tình tiết, thấm đẫm chất đời, chất người mà chỉ có những tác giả thực sự “từng trải” mới có.

Mùa giải lần này, loại hình Thơ khởi sắc với 21 tác phẩm tham dự. Thơ vốn là tiếng lòng nên mỗi tập thơ là thanh âm mang sắc thái riêng trong bản nhạc đa âm sắc, thể hiện những “ẩn ức” những chiêm nghiệm rất riêng tư thông qua sự khái quát và chắt lọc mọi mặt cuộc sống của người viết như Thi Nguyên, Phạm Ánh Sao, Trần Thùy Linh, Nguyễn Phú Ninh, Phạm Ràm, Việt Hòa.... Đề tài của thơ dự giải kỳ này trải rộng từ ký ức lịch sử đến những vấn đề thời sự, từ rung cảm trước thiên nhiên đến số phận con người, từ đời sống văn hóa đồng bằng đến vùng cao, biển đảo… và gửi sau con chữ, nhịp điệu là những thông điệp thẩm mỹ, nhân văn, chất triết lý, chiêm nghiệm, có sức lay động lòng người. Mỗi bài thơ là một lát cắt đời sống, được gọt giũa qua ngôn từ làm nên nét riêng trong từng tập của mỗi tác giả.

Mặc dù vậy, vẫn chưa có gương mặt thơ mới; chất lượng thơ dự giải chưa thật thuyết phục, còn có những tập thiếu sự bứt phá cả về nội dung và hình thức nên chưa đem tới sự rung cảm thật sự với độc giả. Nhiều tập thơ còn thể hiện thái độ, tư tưởng thiếu tích cực, chưa coi trọng sứ mệnh của người viết khi bày tỏ sự dễ dãi trong câu chữ, nhịp điệu. Một số tập thể hiện sự lặp lại nhàm chán của chính tác giả đó và vay mượn ý tứ của các tác giả khác. Đôi chỗ là sự gồng mình để làm mới nhưng chưa tới dẫn tới làm hỏng thơ.

Nằm trong nhóm các loại hình vốn có số lượng ít tác phẩm dự giải, Văn nghệ dân gian, Văn nghệ thiếu nhi, Lý luận phê bình và Văn nghệ phát thanh truyền hình vẫn chưa có nhiều tác phẩm dự xét giải kỳ này. Tuy vậy trong số không nhiều đó, vẫn lóng lánh những viên quặng quý thể hiện sự dày công sưu tầm khảo cứu các giá trị văn hóa dân gian truyền thống, nguồn gốc những tập tục của một địa phương giàu truyền thống văn hiến như huyện Ninh Giang, huyện Gia Lộc được tác giả Nguyễn Quốc Văn, Lê Thị Dự phục dựng, lý giải sống động. Trong đó công trình “Đất và người làng Thượng Cốc xứ Đông” thực sự đồ sộ, không chỉ có giá trị cao về văn hóa cũng như các giá trị đối với đời sống đương đại mà có giá trị lưu trữ lịch sử rất lớn. Tác phẩm thể hiện sự công phu, kỹ lưỡng, tâm huyết của tác giả đã gần chín mươi tuổi với công việc khảo cứu văn nghệ dân gian về đất và người của một làng cổ thuộc tỉnh Hải Dương.

Ở loại hình Văn nghệ thiếu nhi, 4 tác phẩm dự giải thực sự là ân tình, tấm lòng của người viết gửi đến thế hệ “tương lai” của đất nước trong đó, bên cạnh những cây bút đã từng khẳng định ở các mùa giải trước thì lần này, xuất hiện thêm những gương mặt mới. Sự xuất hiện của Nguyễn Thu Hằng, Vũ Thị Thanh Hòa, Bùi Thu Hằng thổi cho Văn nghệ thiếu nhi những tia nắng mới ấm áp, nhất là khi họ rung cảm khai thác mảng đề tài mới, vốn dễ bị né tránh như viết cho trẻ em tự kỷ - một căn bệnh đang dần trầm kha trong xã hội hiện tại. Với tình yêu con trẻ, các tác giả văn nghệ thiếu nhi đã cống hiến những tác phẩm được đánh giá cao về chất lượng và có giá trị thực tiễn với đời sống xã hội.

Ở mảng Lý luận phê bình Văn học và Văn nghệ phát thanh truyền hình mỗi tác phẩm, công trình đều để lại những dấu ấn đáng ghi nhận, giá trị riêng về nghệ thuật cũng như giá trị thực tế với đời sống, trong đó phải kể tới tập ký sự truyền hình của tác giả Phạm Chức về Đại danh y Thiền sư Tuệ Tĩnh. Công trình không chỉ dựng chân dung của một vị danh y mà còn cung cấp một khối lượng tư liệu lớn về một con người vĩ đại, một vùng đất văn hiến trong dòng chảy chung của văn hiến Hải Dương.

Điểm ghi dấu ấn nhất ở kỳ xét giải lần này là, nếu Khối Văn học tiếp tục duy trì được truyền thống vững vàng, chắc chắn với những tác phẩm nặng ký thì sự khởi sắc của Khối Nghệ thuật song hành với tiếp tục khẳng định bề dày qua những bứt phá về chất và lượng tác phẩm. Chiếm ¾ giải A của mùa giải là câu trả lời ấn tượng cho điều đó.

Với đặc trưng là nghệ thuật của khoảnh khắc, ghi chép tư liệu các sự kiện chính trị - xã hội; phản ánh trung thực về con người, sự việc qua góc nhìn nghệ thuật, loại hình Nhiếp ảnh dự thi kỳ này tăng cả số lượng và nặng ký về chất lượng với 15 cụm tác phẩm, ảnh bộ (tương đương 79 bức ảnh lẻ). Nhiều tác phẩm được trưng bày tại các cuộc triển lãm ảnh nghệ thuật quốc tế, được huy chương khu vực khẳng định quá trình nâng cao tay nghề chuyên môn nghiệp vụ, sự tìm tòi, dụng công trong thể hiện, đạt tới cái đẹp bằng ngôn ngữ của loại hình ảnh nghệ thuật. Chùm tác phẩm của các tác giả Hoàng Hiệp, Thiện Tín, Khắc Thành, Trần Văn Tuấn, Nguyễn Cường, Đỗ Thanh Mai... được khẳng định với chủ đề tư tưởng tốt; giá trị xã hội tích cực, có ý nghĩa nhân văn phản ánh sự phát triển tích cực của xã hội mới, cuộc sống mới mang tầm vóc thời đại. Các tác phẩm của nghệ sĩ trẻ, nghệ sĩ mới như Hoàng Hiệp, Nguyễn Mạnh Hiển... khẳng định sự bắt kịp với tốc độ chung của ảnh nghệ thuật Hải Dương trong khu vực và toàn quốc với niềm đam mê, sự hợp lý trong bố cục, ánh sáng tốt, kỹ thuật thể hiện sáng tạo đem tới người xem các tác phẩm đẹp, tốt về cuộc sống hàng ngày.

Loại hình Mỹ thuật của Hải Dương thời gian gần đây có sự khởi sắc rõ nét so với khu vực và toàn quốc với số lượng các tác phẩm trưng bày tại triển lãm cấp tỉnh, khu vực, toàn quốc và quốc tế tăng. Các tác phẩm, cụm tác phẩm mỹ thuật tham dự giải thưởng lần này là những tinh hoa được lựa chọn trong số đó. Cụm 3 tác phẩm: “Về bản mới, Gạo xuất khẩu, Tan ca” của họa sĩ Đỗ Chuyển thể hiện sinh động hiện thực cuộc sống của quê hương, đất nước qua nét vẽ bình dị, chân thực, giàu cảm xúc. Là họa sĩ thuộc lớp “gạo cội” ở loại hình tranh cổ động, họa sĩ Hà Huy Chương một lần nữa khẳng định vị thế trong mỹ thuật Hải Dương được ghi nhận qua các cuộc thi tranh cổ động của Cục Văn hóa cơ sở Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch có giá trị tuyên truyền rộng rãi các sự kiện chính trị của cả nước. Bên cạnh các họa sĩ tên tuổi, lớp họa sĩ trẻ của Hải Dương cũng có nhiều bứt phá ngoạn mục trong tìm tòi về bút pháp, chất liệu, tạo được ấn tượng về bố cục, hình khối, màu sắc và đường nét cho người thưởng thức khi cảm nhận cuộc sống qua ngôn ngữ hội họa. Tiếc là phần lớn các họa sĩ trẻ của Mỹ thuật Hải Dương lần này không gửi tác phẩm tham dự xét giải vì “đã bán hết bản gốc”. Nhưng đó cũng lại là tín hiệu vui trong sự hội nhập của Mỹ thuật Hải Dương với nền kinh tế thị trường đưa mỹ thuật thực sự phục vụ đời sống dân sinh.

Hai loại hình Âm nhạc và Sân khấu cũng gặt hái những thành công đáng mừng trong mùa giải này. Các ca khúc của nhạc sĩ Hải Dương như Mai Đoan, Khúc Kim Tính, Hoàng Thành, Ngọc Cuông... có tác dụng và hiệu quả sử dụng thiết thực, đi vào đời sống, đáp ứng nhu cầu giải trí và nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân. Đặc biệt tổng phổ âm nhạc "Chuyện tình Hàn Sỹ - Đào Nương" của nhạc sĩ Vũ Văn Hoàn là tác phẩm công phu, có giá trị nghệ thuật, góp phần làm nên thành công của vở diễn.

Với 2 mảng: kịch bản và vai diễn, loại hình Sân khấu lần này không có giải A nhưng lại mở rộng biên độ khi nhiều kịch bản được dàn dựng, phổ biến trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam, Truyền hình Việt Nam. Các vai diễn của các diễn viên: Trương Mạnh Thắng, Hồng Tươi, Đức Thiện, Quang Phúc để lại ấn tượng sâu đậm với khán thính giả.

Trong khuôn khổ bài báo cáo tổng kết, HĐXT chưa thể đề cập hết những thành công, hạn chế trong từng tác phẩm, cụm tác phẩm, công trình tham dự xét tặng giải thưởng lần này, nhưng những gì các tác phẩm, công trình đem tới đã đảm bảo tính nghệ thuật, hướng tới các giá trị Chân - Thiện - Mỹ, bám sát đời sống chính trị, xã hội, phản ánh sinh động mọi mặt của cuộc sống, có tác dụng thiết thực tới sự phát triển, hội nhập của tỉnh Hải Dương với khu vực, trong nước và quốc tế. Các tác phẩm, công trình không chỉ thể hiện rõ những giá trị nhân văn mà còn có giá trị định hướng, giáo dục, cảm hóa người đọc, người nghe, người xem đến những giá trị đạo đức cao đẹp, giữ gìn truyền thống, bản sắc văn hóa đặc sắc của xứ Đông.