“Tôi muốn đặt anh làm một bức tranh khắc gỗ”- Vị khách nói.

“Được thôi”- Tôi đáp và dẫn anh ta đi giới thiệu tranh mẫu.

“Hiện tại tôi chưa thể nghĩ ra. Nhưng tôi muốn một cái gì đó gợi nên sự gần gũi của đất nước này”.

Và sau đó anh ta còn vài lần trở lại. Chúng tôi trở nên quen thân nhưng cái ý tưởng mà anh ta muốn tôi thể hiện vẫn chưa thể bật ra.

Anh ta là Andre một doanh nhân người Pháp kinh doanh trong lĩnh vực mỹ phẩm hữu cơ. Anh ta được công ty phân công đến thị trường Việt Nam đã 5 năm nay. Vì thế anh ta nói tiếng Việt khá sõi.

Andre kể, ngày xưa, khi người Pháp còn cai trị xứ Đông Dương, ông nội anh ta từng là một người lính trong đội quân viễn chinh Pháp. Sau khi người Pháp thua cuộc phải rút khỏi Đông Dương, ông nội anh ta giải ngũ trở về quê cùng vợ phát triển chuỗi cửa hàng kinh doanh trong lĩnh vực mỹ phẩm.

Dưới sự dẫn dắt của ông nội, công ty mỹ phẩm gia đình của anh ta đã phát triển hơn 50 chi nhánh ở các quốc gia trong đó có Việt Nam. Tuy là một ông chủ thành đạt song ông nội anh ta thường xuyên bị ám ảnh bởi quá khứ khi còn ở Việt Nam. Chính cái quá khứ đó đã nhiều lần khiến ông nội anh ta phải nhập bệnh viện tâm thần kinh.

Ông nội Andre kể, khi ông gia nhập đội quân viễn chinh Pháp mới chỉ là một chàng trai trẻ vừa học xong phổ thông. Ở cái tuổi đầy sôi nổi, nhiệt huyết, ông được nhà cầm quyền Pháp nhồi sọ về sứ mệnh khai hóa văn minh ở xứ Đông Dương. Và thế là ông và rất nhiều bạn bè cùng lứa tuổi đã ra nhập quân đội lên đường sang Việt Nam để thực hiện sứ mệnh cao cả trên.

Khi đặt chân đến xứ An Nam, những hình ảnh đầu tiên đập vào mắt gã lính Lê Dương trẻ là một đất nước phong kiến lạc hậu, người dân ngu muội, đói nghèo, nghiện ngập…

Nhưng sau một thời gian, những cái ông nội Andre thấy người Pháp làm ở Việt Nam và toàn xứ Đông Dương lại chẳng giống hành động của kẻ khai hóa văn minh chút nào.

Về chính trị, sau khi xâm chiếm Việt Nam, người Pháp duy trì chế độ phong kiến làm tay sai cho bộ máy thống trị thực dân. Đặc biệt, người Pháp thi hành ở Việt Nam chính sách pháp luật hết sức hà khắc, phân biệt đối xử bất công giữa người da trắng và người bản địa. Ở xứ Đông Dương, người Pháp được hưởng mọi tự do và sự thống trị, còn người bản xứ thì phải phục tùng, không được kêu ca, nếu dám mở mồm phản đối liền bị quy là phản nghịch.

Ghê rợn hơn, người Pháp thực thi chế độ tuyển mộ phu phen, lao động, lính tình nguyện bằng cách tiến hành những cuộc lùng ráp lớn về nhân lực trên toàn cõi Đông Dương, đẩy hàng chục vạn người dân Việt Nam phải rời xa quê nhà. Ông nội Andre kể, số phận của những phu phe, lao động, lính tình nguyện này cũng vô cùng bi đát. Đa số họ đã bỏ mạng ở các chiến trường nơi đất khách quê người vì nước mẹ Pháp.

Số phận những công nhân và nông dân Đông Dương sang mẫu quốc cũng chẳng tốt đẹp hơn. Lúc đầu họ bị thuế máu đè nặng, bị cái nghèo bủa vây, bị lời hứa được lương bổng cao tự đưa mình xuống tàu đi sang Tân lục địa. Kết cục họ bị giết hại bởi sự ngược đãi của chủ đồn điền. Hầu hết những người ra đi này không bao giờ còn thấy đất nước và gia đình mình nữa.

 

Ông nội Andre kể, ở Đông Dương, người Pháp còn thẳng tay chém giết những người Việt Nam yêu nước dám đứng lên chống lại, tắm các cuộc khởi nghĩa, các phong trào đấu tranh yêu nước bản xứ trong biển máu. Những cuộc hành quyết các phần tử cách mạng chống đối diễn ra trên khắp mảnh đất hình chữ S.

Các nhà tù khổ sai ở Guyan, Tân Calêđôni, Côn Đảo, . . . đầy ắp tù chính trị người bản xứ sau những cuộc đàn áp. Bản thân ông nội Andre khi đóng quân ở tỉnh Đông, một địa phương thuộc Bắc Kỳ đã phải tham gia hàng trăm cuộc càn quét, giết chóc từ con nít đến người già, đốt phá hàng chục ngôi làng để bắt bớ những người hoạt động cách mạng.

Trong một trận càn nọ, dưới sự ra lệnh của bốt trưởng, ông nội Andre buộc phải châm lửa đốt một người du kích trọng thương bị treo ngược lên cây đa cạnh ngôi miếu nhỏ. Người du kích này đã ở lại chặn hậu và bắn chết hai chiến hữu của ông nội Andre để cho một nhóm cán bộ du kích khác tẩu thoát.

Anh ta chống trả cho đến lúc hết đạn thì bị bắt. Lúc bị bắt anh ta vẫn nắm chặt trong tay quả lựu đạn đã rút chốt. Nếu như không phải quả lựu đạn đó bị xịt thì sẽ có thêm nhiều chiến hữu của ông nội Andre tan xác.

Trong lúc đám lính Lê Dương cười sằng sặc khoái trá khi thấy người du kích nọ bị ngọn lửa thiêu sống thì ông nội Andre cay đắng tự hỏi, vì sao ông và những người lính Lê Dương lại có mặt ở xứ sở xa lạ này để tham gia vào trò chơi giết chóc? Những người lính Pháp bạn ông bỏ mạng trong trận càn hôm đó để minh chứng cho điều gì? Vì sao người du kích kia phải chết? Lí do nào khiến họ không tiếc sinh mạng đứng lên chống lại những người đại diện cho nước đại Pháp đến giúp họ khai hóa văn minh? Người Pháp đã thực sự làm đúng vai trò và sứ mệnh như lời tuyên bố khi đến mảnh đất này?

Sau này, nhiều cựu binh Pháp với tinh thần bị tổn thương đã trở lại Việt Nam thăm lại những nơi ngày trước họ đóng quân và có những hoạt động từ thiện như một hành động chuộc lỗi với những lỗi lầm họ đã gây ra cho con người và mảnh đất nơi đây. Tuy nhiên ông nội Andre vẫn không sao xóa bỏ được nỗi ám ảnh về cái chết của người du kích mà mình thiêu sống đó.

“Nhưng tôi đã thay mặt ông nội đến thăm lại miền quê khiến ông không nguôi dằn vặt đó”- Andre nói - “Người du kích năm xưa giờ đã được phong anh hùng. Khi tôi đến thăm và gửi lời xin lỗi của ông nội đến họ, người nhà của ông ấy còn dẫn tôi ra thăm gốc đa, thăm mộ ông ấy ở nghĩa trang liệt sĩ của xã. Tại gốc đa ngày xưa, người ta cũng đã cho dựng lên một tấm bia đá tưởng niệm”.

Khi nghe Andre thuật lại những việc mình đã làm ở Việt Nam, ông nội anh ta bảo có thể thời gian tới, ông sẽ thu xếp một chuyến trở lại Việt Nam.

Andre bảo lí do anh ta quyết định đến Việt Nam cũng một phần muốn biết về mảnh đất đã tước đoạt thời tuổi trẻ của ông nội anh ta. Muốn tìm hiểu vì sao đến tận bây giờ, ông nội anh ta vẫn ôm vết thương lòng không thể chữa lành.

“Vậy cá nhân anh nhận xét gì về đất nước Việt Nam?”- Tôi hỏi.

“Một đất nước thật đặc biệt, để lại cho tôi nhiều cung bậc cảm xúc”- Andre nói.

“Anh có thể nói cụ thể hơn không?”- Tôi hỏi.

Andre suy nghĩ một lát như thể chắp mối các sự kiện:

“Việt Nam có thiên nhiên và phong cảnh tuyệt đẹp. Ở đất nước hình chữ S này, tôi thấy chỗ nào cũng là điểm đến lý tưởng cho du khách quốc tế tham quan và nghỉ dưỡng. Đất nước này còn hấp dẫn bởi sự hiếu khách, thân thiện và truyền thống văn hóa đặc sắc của người Việt”.

“Những điều đó đã được nói nhiều trên báo chí” - Tôi nói - “Tôi muốn nghe những nhận xét của riêng anh”.

“Tết Nguyên đán là điều khiến tôi ấn tượng đầu tiên khi đến với đất nước của những chiếc nón lá và tà áo dài này” - Andre nói - “Có thể khi tôi đến đây đúng vào dịp Tết Nguyên đán nên nó để lại trong tôi ấn tượng sâu đậm như vậy. Nói thế nào nhỉ? Trong cảm nhận của tôi, Tết Nguyên đán là dịp để các gia đình Việt Nam đoàn tụ sau một năm mưu sinh bận rộn. Trong những ngày Tết, người Việt thường mua quần áo mới cho trẻ con để chưng diện như một món quà năm mới. Nơi người ta đến nhiều nhất là các đền, chùa, đình miếu… để cầu cúng.

Trong ngày Tết, nhà nào cũng có hoa đào, hoa mai và quất. Bởi vậy, chợ Tết là một nét đặc sắc ở Việt Nam. Những ngày cuối năm, các gia đình đi chợ Tết để mua sắm đào, quất, thực phẩm và những thứ cần thiết cho việc đón năm mới. Các loại bánh truyền thống trong ngày Tết rất đa dạng song không thể thiếu là bánh chưng, bánh tét. Vào ngày Tết, trên bàn thờ người Việt không thể thiếu mâm ngũ quả và mâm cỗ cúng với nhiều món ngon truyền thống”.

Tôi bảo rất khâm phục về sự quan sát tỉ mỉ của Andre và hỏi còn gì làm anh ta ấn tượng nữa không. Andre đáp, có chứ, rất nhiều rồi kể tiếp.

“Học tiếng Việt không hề đơn giản. Tiếng Việt là một hệ thống ngôn ngữ phức tạp và khó có thể học thành thạo được. Nếu tiếng Anh chỉ có hai từ “you” và “me” để xưng hô thì tiếng Việt có rất nhiều đại từ xưng hô như: ông, bà, cô, chú, dì, bác, cha, mẹ… Là người nước ngoài, tôi luôn bối rối không biết trường hợp nào thì dùng từ nào cho đúng”.

Dù không muốn tỏ ra là người bất lịch sự song tôi không thể không phì cười vì những tâm sự khi học tiếng Việt của Andre.

“Tôi thừa nhận, Việt Nam là đất nước rất yên bình” - Andre tiếp - “Khi đến Việt Nam, tôi được sống trong cảm giác an toàn, không phải đối mặt với chiến tranh, khủng bố, biểu tình, bạo động như nhiều nước trên thế giới.

Đặc biệt, con người thân thiện, mến khách. Ở bất cứ đâu tôi cũng có thể bắt gặp nụ cười hiền hòa, thân thiện, dễ mến của người Việt. Cho dù là người ngoại quốc, người dân bản địa luôn sẵn sàng giúp đỡ tôi bất cứ khi nào. Khi đến đây, chứng kiến sự thân thiện của người Việt, tôi tự hỏi, tại sao ngày trước, người Pháp, người Mỹ lại mang súng đạn đến đất nước này chứ không phải hòa bình.

Nói về ẩm thực, món ăn Việt Nam tôi ấn tượng nhất là phở. Và đương nhiên, khi đặt chân đến Việt Nam, phở luôn nằm trong danh sách các món ăn nhất định phải ăn.

Rồi Andre hỏi tôi có thường ăn phở không. Tôi đáp cũng khá thường xuyên và có vài trao đổi với Andre về phở.

“Vậy mảnh đất này có gì khiến anh tổn thương không?” - Tôi hỏi.

“Chẳng biết tôi có thể được gọi là người bị tổn thương ký ức không. Tôi sinh ra ở nước Pháp. Tôi được nuôi dưỡng và trưởng thành nhờ tiếp nhận nền giáo dục của phương Tây. Nên khi đến đất nước của các anh gặp những chuyện đó tôi đã thực sự bị sốc”.

“Nhưng thứ để lại ấn tượng không tốt trong anh cụ thể là gì?”- Tôi vẫn chưa buông tha Andre.

Andre kể:

“Lần đó, tôi mới đến Việt Nam không lâu, ngồi uống cà phê một mình tại một quán đồ uống gần công viên. Một thanh niên đến gần bắt chuyện đầy thân thiện. Vì mới sang Việt Nam nên tôi rất vui khi gặp được những người bản xứ cởi mở như vậy.

Sau câu chuyện vui vẻ, thanh niên nọ rời đi với cái vẫy tay chào. Lát sau nhìn xuống bàn tôi không còn thấy chiếc Ipad của mình đâu nữa. Ấn tượng xấu đó đã ám ảnh trong tôi đến tận bây giờ”.

“Tôi rất tiếc vì điều đó. Vậy còn gì khiến anh bị tổn thương?”- Tôi hỏi.

“Tôi thấy phụ nữ ở xứ sở này họ rất khó hiểu. Một lần tôi gặp cô gái ở một siêu thị tự chọn. Chúng tôi làm quen và kết bạn. Sau này thì tôi nhận ra mình đã yêu cô ta thật lòng. Nhưng đáp lại tình cảm chân thành của tôi, cô ấy chỉ coi đó là một trò chơi. Và khi chán trò chơi, cô ta đã bỏ tôi để chạy theo những gã đàn ông ngoại quốc khác. Lí do đó đã đủ thuyết phục anh chưa?”- Andre hỏi.

Andre còn nói nhiều suy nghĩ của mình về người Việt như: Người Việt khá ồn ào nhất là tại nơi công cộng, nhà hàng, quán cà phê, trong siêu thị. . . Người Việt chỉ cần nhà mình sạch, còn những không gian công cộng bẩn mấy cũng chẳng ai động lòng. Trong làm việc, người Việt thường khôn lỏi, nặng về tư lợi cá nhân. Các bậc mẹ cha dạy dỗ con cháu cố gắng học hành để sau này là bác sỹ, kỹ sư, giám đốc, luật sư… để được giàu có, thăng quan tiến chức, dễ kiếm tiền, có vị trí trong xã hội chứ không xuất phát từ đam mê của con cái. Người Việt cũng hay lai căng, bắt chước. Các cô gái Việt rất đẹp vì họ có làn da trắng mịn, rất hợp với mái tóc đen. Nhưng đáng tiếc họ lại cố chạy theo vẻ đẹp tây phương, tìm cách nhuộm da nâu, tóc vàng, độn mũi cao. Ở xã hội các nước phát triển, người ta rất tôn trọng các chuẩn mực cộng đồng và tuân thủ pháp luật. Trong khi đó, người Việt vẫn còn giữ nguyên văn hóa làng xã, chấp nhận những hành động xô bồ, ồn ào nơi đám đông, thích giải quyết các vấn đề bằng những linh hoạt, linh động, bằng xin xỏ, chạy chọt, dựa vào thân quen…

Những nhận xét thẳng thắn có phần chua chát, cay đắng của Andre khiến tôi như con cua bị bóc mai, con ốc bị lột vỏ mất hết nhuệ khí.

“Tôi xin lỗi nếu thực sự khiến anh phiền lòng”.

Thấy mặt tôi đờ đẫn khi câu chuyện đã kết thúc, Andre nói đầy vẻ ngại ngùng. Tôi bảo mình không buồn vì bị Andre bóc phốt với tư cách là một người Việt. Mà buồn vì trước nay người Việt chỉ biết ngộ nhận nhìn vào những ưu điểm của mình mà chưa khi nào dám nhìn thẳng vào khuyết điểm để thay đổi sửa chữa.

Sau cuộc nói chuyện hôm đó, tôi bắt tay vào sáng tác. Làng quê, đồng lúa, ao sen, cảnh chùa, dòng sông… là những thứ tôi muốn xuất hiện trong bức tranh của mình.

Tuy nhiên khi việc còn dang dở, Andre điện thoại hỏi tôi có thể đẩy nhanh tiến độ không vì có thể anh phải ra sân bay trở về Pháp gấp. Tôi quyết định thức suốt đêm để hoàn thành sản phẩm. Sáng hôm sau tôi gọi điện cho Andre báo bức tranh đã hoàn thành.

“Tôi rất biết ơn anh về điều đó. Thú thật, tôi muốn đặt bức tranh này để tặng cho ông nội tội”- Andre đáp- “Nhưng giờ tôi đang ở Pháp rồi. Chuyến bay của tôi phải đẩy sớm hơn dự kiến. Ông nội tôi vừa mất”.

Sau khi Andre trở về nước không lâu, dịch bệnh Covid-19 bùng phát và lan rộng ra khắp thế giới. Pháp, Anh, Italia và nhiều nước khác ở châu Âu chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch bệnh với số người nhiễm lên đến hàng triệu người. Mỹ, Ấn Độ… và các nước Đông Nam Á cũng không tránh khỏi sự càn quét của đại dịch.

Trong nước, dịch bệnh cũng xảy ra ở nhiều tỉnh, thành phố. Giai đoạn đầu, chiến dịch giãn cách xã hội được thực thi trên diện rộng. Mọi hoạt động không thiết yếu được tạm dừng, kể cả sản xuất, kinh doanh.

Chính phủ tỏ rõ quan điểm, chấp nhận hy sinh một số lợi ích kinh tế để bảo vệ sức khỏe, tính mạng của nhân dân. Ngành hàng không rơi vào nguy cơ phá sản. Các ngành sản xuất khác đều bị nhận vết thương chí mạng.

Tình hình dịch bệnh bùng phát và trở nên đáng lo ngại ở một số địa phương phía Nam. Đã xuất hiện các ca tử vong. Nhiều ngày liền, rầm rập những cuộc di cư của hàng triệu lao động về quê trước khi thành phố ban bố lệnh phong tỏa. Họ rời khỏi ánh hào quang thành thị bằng mọi loại phương tiện ô tô, xe máy, xe tự chế, đi bộ… để tìm về nương náu nơi chôn nhau cắt rốn.

Rất nhiều y bác sĩ ở các địa phương, cả lực lượng quân đội đã lên đường vào chi viện. Những câu chuyện ám ảnh về đại dịch Covid-19 tràn ngập trên truyền thông, báo chí, trên các mạng xã hội.

Nhà đài VTV còn tung ra quả bom phim tài liệu có tên “Ranh giới”. Chỉ sau ít giờ phát sóng, bộ phim được ê kíp sản xuất thực hiện từ bệnh viện điều trị sản phụ nhiễm Covid-19 đã gây chấn động khắp cả nước, lan truyền khắp các cộng đồng mạng với hàng vạn lượt share.

Quả thực “Ranh giới” là những hình ảnh thực nhất, ám ảnh nhất của cuộc chiến chống lại đại dịch Covid-19 đang diễn ra trên mảnh đất hình chữ S. Nhiều người đã rơi nước mắt, ám ảnh, sốc khi chứng kiến những thước phim chân thực, trần trụi đau đớn đến ngột thở. Có người còn bình luận phim giúp xã hội hiểu được sự nguy hiểm, tàn khốc của dịch Covid-19 từ đó có ý thức hơn trong phòng chống dịch bệnh.

Thành phố nơi tôi sinh sống cũng đã xuất hiện các ca F0, các ca tử vong. Hàng ngày qua cập nhật của chính quyền thành phố, tôi biết có nhiều gia đình đã mất người thân.

Trên thế giới, cuộc chạy đua sản xuất vaccine chống lại các biến thể của Covid-19 chưa khi nào nóng thế. Chính phủ xuất ngân sách mua và khuyến khích các địa phương, tổ chức tìm mua vaccine phòng Covid-19. Chiến dịch tiêm vaccine trong nước được đẩy mạnh.

Là người kinh doanh tôi cũng đã được tiêm hai mũi vaccine. Có nhiều người từ chối tiêm vaccine vì lo sợ tác dụng phụ. Có ý kiến đưa ra cần có chế tài xử phạt với người từ chối tiêm vaccine…

Với sự vào cuộc mạnh mẽ, quyết liệt của toàn xã hội, dịch bệnh Covid-19 ở các địa phương trong cả nước từng bước được khống chế. Các tỉnh thành từng bước dỡ bỏ giãn cách. Các hoạt động giao thông, buôn bán, kinh doanh, nhất là các thành phố lớn cũng được mở cửa trở lại.